Dzieje medycyny potrafią być czasami makabryczne ale i zarazem fascynujące i wciągające. W Europie znajduje się wiele muzeów i obiektów poświęconych historii medycyny, które mając chwilę wolnego czasu, z pewnością warto odwiedzić.
Poniżej prezentujemy Państwu subiektywny wybór dziesięciu naszym zdaniem najciekawszych (chociaż czasami mało znanych ) muzeów, które zabierają nas w podróż w czasy kiedy opieka medyczna różniła się w sposób znaczący od tego, do czego przyzwyczailiśmy się obecnie. Mówiąc wprost, niektóre eksponaty które w nich się znajdują sprawią, że będziesz bardzo zadowolony z faktu że żyjesz w XXI wieku.
Jeżeli pandemia Coronowirusa pokrzyżowała Państwa plany wakacyjne w tym roku, z pewnością warto pamiętać o poniższych miejscach w perspektywie przyszłorocznych wyjazdów.
Oto one, wymienione w przypadkowej kolejności:
Kolekcja Sir Henry’ego Wellcome w Londynie
https://wellcomecollection.org/
Muzeum dla „nieuleczalnie ciekawskich”, jak samo się określa na swojej stronie internetowej. Jego rolą jest badanie związku między medycyną, życiem i sztuką. Nazwa pochodzi od nazwiska farmaceuty, a także zapalonego kolekcjonera i podróżnika Sir Henry Wellcome, którego kolekcja ponad miliona książek, obrazów i przedmiotów związanych z medycyną stworzyła podwaliny pod dzisiejsze muzeum. Na trzech stałych wystawach – „Being Human”, „Medicine Man”, „MedicineNow” mamy wgląd w 600 lat nauki o medycynie, biologii i ludzkiej anatomii. Do tego dochodzą często zmieniające się wystawy czasowe. Wstęp, jak do większości londyńskich muzeów, jest darmowy.
Muzeum Historii Medycyny w Charite w Berlinie
https://www.bmm-charite.de/en/index.html
Charité jest najstarszym i jednym z największych szpitali i uniwersytetów medycznych na świecie, jego początki sięgają roku 1710. W szpitalu Charité pracowała ponad polowa niemieckich laureatów medycznego Nobla, m.in Robert Koch (odkrywca bakterii wywołujących wąglika, cholerę i gruźlicę) i Paul Ehrlich (bakteriolog, twórca podstaw chemioterapii).
Muzeum znajduje się na czwartym piętrze szpitala; jego początki sięgają roku 1899, kiedy to Rudolf Virchov, sławny niemiecki patolog, udostępnił szerszej publiczności swoją bogatą kolekcję anatomiczno – patologiczną, która zawierała m.in. 750 preparatów anatomicznych, nierzadko wręcz szokujących mniej odpornego obserwatora. Zdeformowane płody, guzy mózgu, kamienie nerkowe, tasiemce, kości zdeformowane przez choroby weneryczne – zadziwiające jest jak wiele możemy się dowiedzieć o tym, jak podatne jest na choroby ludzkie ciało. Dział medycyny plastycznej pokazuje rekonstrukcje twarzy żołnierzy którzy odnieśli rany w okopach 1 wojny światowej.
W muzeum znajduje się też szczególnie zmuszający do refleksji dział poświęcony medycynie za czasów III Rzeszy (lata 1933-1945), pokazujący przymusowe sterylizację osób chorych umysłowo, program eutanazji, a także eksperymenty przeprowadzane na więźniach obozów koncentracyjnych.
Generalnie muzeum dla osób o mocnych nerwach, niekoniecznie dla dzieci.
Muzeum Florence Nightingale w Londynie
https://www.florence-nightingale.co.uk/
„Pielęgniarstwo jest sztuką” – to słowa Florence Nightingale, uważanej za twórczynię współczesnego pielęgniarstwa. Małe, kameralne muzeum dokumentujące życie i pracę słynnej pielęgniarki, „Damy z Lampą” jak nazywali ją jej współcześni (podczas Wojny Krymskiej w 1854 roku Nightingale robiła nocne obchody z lampą doglądając rannych żołnierzy, którzy nadali jej ten przydomek). Słynna lampa jest oczywiście jednym z eksponatów w tym muzeum.
The Florence Nightingale muzeum posiada ponad 300 obiektów związanych z jej życiem, pracą i dziedzictwem jakie po sobie zostawiła. W 2020 Muzeum obchodzi dwusetną rocznice jej urodzin, co jest dobrym pretekstem żeby je odwiedzić.
Muzeum i Laboratorium Alexandra Fleminga w Londynie
https://www.imperial.nhs.uk/about-us/who-we-are/fleming-museum
Wyobraźmy sobie czasy kiedy nie było antybiotyków i jakikolwiek, nawet najprostszy, zabieg operacyjny mógł zakończyć się śmiercią…. Wynalezienie penicyliny przez Szkota Alexandra Fleminga w 1928 roku (za co otrzymał nagrodę Nobla) było jednym z bezsprzecznie najbardziej znaczących wydarzeń XX wieku, szczególnie w historii medycyny.
Fleming dokonał swojego przełomowego odkrycia pracując w londyńskim szpitalu Św. Marii (St. Mary’s Hospital). Jego małe laboratorium służy dzisiaj jako muzeum, dokumentując jak ważnym były jego badania dla współczesnej medycyny i jak dużo zawdzięczamy antybiotykom abyśmy żyli bezpiecznie i zdrowo w dzisiejszych czasach. Muzeum jest stosunkowo małe (biorąc pod uwagę miliony ludzkich istnień, których życie zostało ocalone dzięki penicylinie) oraz ma ograniczone dni i godziny zwiedzania (PON –CZW 10:00-13:00).
Ogród Botaniczny Chelsea Physic Gardens w Londynie
https://www.chelseaphysicgarden.co.uk/
Jeden z najstarszych ogrodów botanicznych w Wielkiej Brytanii, założony w 1673 roku obok Tamizy w dzielnicy Chelsea przez London Worshipful Society of Apothecaries . Stał się znany jako miejsce nauki i badań nad uprawą roślin i kwiatów, które mają zastosowania medyczne i naukowe. Na stosunkowo niewielkim obszarze (1,5 ha) powstała wspaniała kolekcja około 5000 roślin, które znalazły zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i medycznym. Na terenie Ogrodu jest kilka szklarni gdzie rosną bardziej wrażliwe na temperaturę okazy oraz sklep z pamiątkami i książkami . To na pewno przyjemne miejsce na spędzenie w nim około dwóch (lub więcej) godzin, a także na zjedzenie lekkiego posiłku w małej restauracji. Opłata za wstęp jest przeznaczana na wsparcie Ogrodu.
Muzeum Brytyjskiego Towarzystwa Stomatologicznego w Londynie
Nawet jeżeli jest wśród nas ktoś, kto nie boi się wizyty u dentysty, może się poczuć nieswojo, patrząc na szereg groźnie wyglądających przedmiotów zalegających gabloty muzeum Brytyjskiego Towarzystwa Stomatologicznego (British Dental Association’s)
Instytucja ta jest skarbnicą wszystkiego co ma związek z zębami i ich leczeniem; pokazuje przekrój historii dentystyki od jej początków aż do współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem XIX wieku kiedy to dyscyplina ta przekształciła się w odrębny dział medycyny i przestała być rzemiosłem wykonywanym przez np. kowala.
Muzeum powstało w 1919 roku kiedy to pierwsza w historii Wielkiej Brytanii kwalifikowana dentystka Lilian Lindsay przekazała swoje stare narzędzia dentystyczne Brytyjskiemu Towarzystwu Stomatologicznemu.
Dzisiejszą kolekcję tworzy prawie 30 00 przedmiotów z różnych okresów historii dentystyki i jest największą tego typu w Europie.
Jednymi z ciekawszych zabytków są pierwsze szczoteczki do zębów robione ze świńskiej szczeciny, fotel dentystyczny z końca XIX wieku, protezy dentystyczne robione z kości słoniowej hipopotama, morsa, a także… z zębów żołnierzy poległych w bitwie pod Waterloo.
Zbiór z dziedziny patologii i anatomii w dawnym zakładzie zamkniętym Narrenturm w Wiedniu
https://www.nhm-wien.ac.at/en/tours__activities/narrenturm
Muzeum anatomiczno – patologiczne, w wolnym tłumaczeniu „Wieża Lunatyków” . Nazwa jest nieprzypadkowa, muzeum znajduje się w pierwszym na świecie wybudowanym na potrzeby osób chorych psychicznie szpitalu. Budynek powstał w 1874 roku, zaprojektowano go na planie koła, ma 5 pięter, wyglądem przypomina fortecę i wyznacza punkt zwrotny w społecznym nastawieniu do chorych psychicznie: wcześniej zaburzenia psychiatryczne były postrzegane jako forma kary boskiej (lub wręcz diabelskiego opętania).
Wystawa obejmuje eksponaty pokazujące anatomiczną i patologiczną budowę ludzkiego ciała. Można tu obejrzeć szkielety zniekształcone w wyniku braku witaminy D i inne ludzkie szczątki umieszczone w formalinie. Pokazane na woskowych modelach są też liczne przykłady chorób skóry czy chorób wenerycznych. W jednej z sal są też wystawione wnętrza apteki z 1820 roku
Dla pasjonatów nietypowych miejsc i osób o stalowych nerwach lub nie brzydzących się ludzkim ciałem i jego szczątkami jest to miejsce bez wątpienia bardzo interesujące.
Stara Sala Operacyjna i Muzeum Herb Garret w Londynie
https://oldoperatingtheatre.com/
Najstarsza zachowana sala operacyjna w Wielkiej Brytanii, z ok. 1822 roku, z oryginalnymi galeriami dla widzów/studentów, położona na poddaszu barokowego kościoła Św. Tomasza w centrum Londynu, w dzielnicy Southwark.
Muzeum zostało założone przez dra Richarda Meada. Na sali operacyjnej znajduje się kolekcja instrumentów do stawiania baniek, upuszczania krwi, trepanacji lub wiercenia czaszki. Ciekawostką na poddaszu jest stara apteka, formalnie znana jako „Herb Garret”.
Podczas operacji, pacjent na stole operacyjnym był przytomny ponieważ środki znieczulające znane nam współcześnie nie były jeszcze znane. Zamiast znieczulenia pacjenci byli otępiani alkoholem lub opium a w usta wkładano im drewniany kijek do zagryzienia, aby stłumić krzyki i żeby zapobiec odgryzieniu przez pacjenta języka. Lekarze, aby ulżyć pacjentom, starali się operować jak najszybciej. Najszybsi potrafili amputować kończynę w mniej niż minutę. Szybkość była niezbędna do zmniejszenia bólu i zwiększenia szans przeżycia pacjenta – przynajmniej w teorii…
Wielu pacjentów umierało z powodu infekcji, dopiero pionierskie badania Josepha Listera w dziedzinie antyseptyki w drugiej połowie XIX wieku zmniejszyły wysoką śmiertelność pacjentów na chirurgicznych stołach. Plusem było to, że martwe ciała można było wykorzystać do sekcji zwłok i dalszego nauczania anatomii.
Old Operating Theatre Museum to miejsce, gdzie z pewnością docenisz ciężką pracę współczesnych anestezjologów.
Muzeum Historii Medycyny imienia Paulsa Stradina w Rydze
Jedno z największych muzeów medycznych na świecie, otwarte w 1961 roku. Zalążkiem muzeum była kolekcja eksponatów przekazana przez łotewskiego chirurga i onkologa Paulsa Stradinsa.
Muzeum ukazuje rozwój medycyny i farmakologii na przestrzeni dziejów, od prehistorii i leczenia za pomocą medycyny tradycyjnej przez szamanów, poprzez średniowiecze, Oświecenie aż do czasów nam współczesnych.
Chyba najbardziej poruszającym (i smutnym) rekwizytem jest wypchany dwugłowowy pies, rezultat eksperymentu rosyjskiego pioniera transplantologii Vladimira Demikhova. Rosyjski naukowiec przyłączył górną część ciała małego psa do pleców większego, owczarka niemieckiego. Obie głowy mogły słyszeć i widzieć. Ten owoc eksperymentu w stylu Frankensteina przeżył 4 dni i wypchany, jest do obejrzenia na wystawie w Muzeum.
Muzeum Historii Medycyny w Paryżu
https://u-paris.fr/musee-de-lhistoire-de-la-medecine/
Muzeum posiadające jedną z największych (około 1500) i najstarszych kolekcji narzędzi chirurgicznych na świecie, sięgających XVIII wieku.
Możemy tu podejrzeć techniki medyczne i narzędzia używane przez wieki w Paryżu: protezy, zestawy do amputacji, narzędzia do pobierania kamienia z pęcherza moczowego, szereg kleszczy położniczych i wiele więcej. Dowiemy się też o początkach usuwania zaćmy w XVIII wieku.
W muzeum znajduje się oryginalny stetoskop z drewna i mosiądzu, który René Laennec wynalazł w Paryżu w 1816 roku. Wcześniej lekarze przykładali ucho bezpośrednio do klatki piersiowej pacjenta, aby słuchać dźwięków jego serca. Mimo że po wprowadzeniu do diagnostyki badań rentgenowskich i rezonansu magnetycznego stetoskopy straciły na znaczeniu, to wciąż są używane w większości gabinetów lekarskich jako najprostsza metoda wykrycia nieprawidłowości w pracy płuc.
